Handelsnamen en merkenrechten
Twee intellectuele eigendomsrechten die verwant zijn maar wel degelijk van elkaar verschillen zijn het merkenrecht en het handelsnaamrecht. In deze bijdrage wordt uitgelegd wat deze rechten zijn en hoe ze verkregen kunnen worden.
Handelsnaam
Elk onderneming heeft een naam nodig om herkend te kunnen worden in het bedrijfsleven. De wet verstaat onder het begrip handelsnaam de naam waaronder een onderneming wordt gedreven. Deze handelsnaam dient opgegeven te worden bij de Kamer van Koophandel. Het is mogelijk voor een bedrijf om meerdere handelsnamen in te schrijven. De inschrijving op zichzelf biedt geen bescherming tegen het gebruik van de naam door anderen. Deze bescherming wordt pas bereikt als de naam daadwerkelijk gebruikt wordt. Een naam die niet actief gebruikt wordt op bijvoorbeeld een website en op facturen heeft dus geen bescherming.
Een eis die voor de hand liggend lijkt om bescherming voor een handelsnaam te verkrijgen is dat de handelsnaam gebruikt moet worden door een onderneming. Particulieren met een informeel handeltje kunnen dus geen daadwerkelijke handelsnaam hebben.
Belangrijker is de eis dat een handelsnaam niet reeds door een ander gebruikt mag worden die in hetzelfde gebied en in eenzelfde soort branche actief is. Ook een naam die erg lijkt op een andere handelsnaam en zo verwarring op kan roepen bij klanten en leveranciers is niet toegestaan. Ditzelfde geldt voor merknamen van een ander bedrijf die in een handelsnaam gebruikt worden. Over merken later meer. Anders dan een merk, wordt een handelsnaam wel beschermd als het beschrijvend is, dat wil zeggen dat de naam beschrijft wat de onderneming doet. Een handelsnaam hoeft dus niet creatief te zijn, zolang het maar aan de wettelijke vereisten voldoet.
Tot slot mag een handelsnaam geen onjuiste indruk geven van de onderneming, mag de handelsnaam geen naam bevatten van iemand die de onderneming niet toebehoort en mag de handelsnaam niet een bepaalde rechtsvorm in de naam hebben die het bedrijf niet heeft. Zo mag een vennootschap onder firma zich niet uitgeven voor een bv en mag de heer De Jong niet handelen onder de handelsnaam De Vries.
Het voeren van een handelsnaam in strijd met deze regels kan een geldboete opleveren van ten hoogste €4500. Daarnaast kan er een schadevergoeding geëist worden wanneer een bedrijf opmerkt dat haar handelsnaam of merk wordt misbruikt.
Merken
Een merk kan uit verschillende zaken bestaan zoals een handelsnaam, een logo of een bepaalde kleur. Om een merkenrecht op een bepaald merk te kunnen vestigen is het van belang dat een merk zichzelf voldoende onderscheidt van andere merken. Het merkenrecht is in de Benelux gezamenlijk geregeld. Concreet betekent dit dat als u een merk registreert, het merkrecht in de gehele Benelux geldt. Inschrijving wordt gedaan bij het Benelux bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP).
Een merkrecht dat is ingeschreven bij het BOIP werkt voor 10 jaar en kan telkens weer voor 10 jaar verlengd worden. Merken worden geclassificeerd in 45 categorieën. Zo betreft categorie 1 bijvoorbeeld chemische producten voor industriële doeleinden. Bescherming van het merk geldt alleen binnen de categorie waarvoor het merk wordt aangevraagd. Een merk zelf kan ook weer verdeeld worden in soorten merken, zoals een beeldmerk, woordmerk en kleurmerk.
Het BOIP beoordeelt de onderscheidenheid van een merk. Een merk mag niet beschrijven wat dat merk inhoudt. Het is dan namelijk niet onderscheidend. Zo kun je als slager niet het woord “slager” als merk of als deel van je merk laten inschrijven.
Zoals gezegd geldt een inschrijving van een merk bij het BOIP in de gehele Benelux. Het is ook mogelijk om een merk te registreren in de hele Europese Unie of in één of meerdere landen die lid zijn van het Protocol van Madrid. Ook deze registraties geschieden via het BOIP. In dit verband zijn het ‘Uniemerk’ en het ‘internationale merk’ te onderscheiden. Het Uniemerk werkt in alle EU-landen, wat betekent dat wordt onderzocht of in alle landen een merk niet te beschrijvend is. Nadelig aan het Uniemerk is dat als niet voldaan wordt aan de vereisten van één van de landen, de registratie in de gehele EU niet tot stand kan komen. Het is daarom raadzaam om een internationaal merk aan te vragen. Bij de aanvraag van een internationaal merk heeft een bezwaar vanuit één land alleen gevolgen voor dat land, ook als het een Europees land is. Een internationaal merk biedt dus de gelegenheid het risico op afwijzing van het merk in meerdere landen te beperken.
De kosten voor het inschrijven van een merk in de Benelux bedragen €244 voor één categorie. Een Uniemerk aanvragen kan vanaf €850 per categorie. De tarieven voor een internationaal merk variëren per land waarvoor de registratie wordt aangevraagd.
In een aansprekende casus met betrekking tot het merkenrecht stond de Zeeuwse snackbar Wendy’s centraal. Deze snackbar is sinds 1988 actief in Goes en heeft in februari 1995 het teken van Wendy’s geregistreerd als merk. Sinds 1995 heeft Wendy’s verschillende rechtszaken gevoerd met de Amerikaanse fastfoodgigant Wendy’s. Hierbij trok de Zeeuwse Wendy’s altijd aan het langste eind.
Zo werd in 2000 bepaald dat Wendy’s International geen merk mocht voeren in Nederland. Zeeuwse Wendy’s was eerder met de registratie van het merk en handelde niet onrechtmatig, omdat Wendy’s International op dat moment geheel niet actief was in Nederland. Dit vonnis is later in hoger beroep en cassatie bekrachtigd.
In 2017 gooide Wendy’s International het over een andere boeg door te stellen dat de Zeeuwse Wendy’s haar merknaam niet “normaal” gebruikt, omdat de snackbar slechts één vestiging heeft. De rechter oordeelde echter dat het niet nodig is om een keten te bezitten om normaal gebruik te maken van een merknaam.
Uit deze casus blijkt dat het merkenrecht een ruime bescherming biedt. Zolang een merk is ingeschreven is het moeilijk voor een andere onderneming om onderdelen van dit merk zelf te gebruiken, zelfs als het een grote multinational betreft.